Bezrobocie w Polsce i na świecie — ile wynosi? [rodzaje, przyczyny, skutki]

Bezrobocie ma miejsce wtedy, gdy osoba chcąca pracować nie może znaleźć zatrudnienia. To najprostsze przedstawienie tego zjawiska może być jednak niewystarczające do zrozumienia, jakie są faktyczne przyczyny i skutki niskiego zatrudnienia w państwie. Dowiedz się wszystkiego na temat bezrobocia, sposobów jego zwalczania oraz wskaźników zatrudnienia.

Na pewno słyszałaś lub słyszałeś o tym, jak to w ostatnich latach udało nam się zwalczyć bezrobocie. Faktycznie — analizując wskaźniki dotyczące zatrudnienia można zauważyć, że coraz większy odsetek Polaków ma pracę.

Stopa bezrobocia Polski stawia Polskę na bardzo dobrej pozycji w porównaniu z innymi krajami europejskimi.

Jednak — jak to z każdym wskaźnikiem — warto dokładnie wiedzieć, w jaki sposób jest on wyliczany i co faktycznie może powiedzieć na temat gospodarki.

Chciałabym Ci przedstawić wyczerpujące informacje dotyczące tego zagadnienia. Dowiesz się z niego:

• jakie są rodzaje bezrobocia;
• w jaki sposób wyliczana jest stopa bezrobocia;
• jakie są sposoby na radzenie sobie z bezrobociem.

Możemy zaczynać? To czytaj dalej! 😄

Bezrobocie — czyli co?

Bezrobocie ma miejsce wtedy, gdy grupa osób zdolnych do pracy nie znajduje zatrudnienia. O takich osobach mówi się, że są bezrobotne, a więc niezatrudnione i niewykonujące żadnej pracy zarobkowej, pomimo tego, że mają zdolność do pracy.

Takie przedstawienie bezrobocia już wskazuje na kilka czynników. Przyjrzyjmy się im:

• niezatrudnienie i niewykonywanie żadnej pracy zarobkowej
  Zauważ, że nie chodzi tylko o brak pracy w rozumieniu umowy o pracę. Osoba bezrobotna nie ma założonej działalności gospodarczej, ani nie wykonuje zadań w ramach umowy zlecenia czy umowy o dzieło. Może natomiast działać np. w ramach wolontariatu;
• zdolność do pracy — to bardzo szerokie pojęcie obejmuje także osoby niepełnosprawne, które są zdolne do pracy. W związku z tym stosuje się kryterium wiekowe. W Polsce minimalną granicą jest wiek 18 lat, a maksymalną 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. 

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy definiując osobę bezrobotną zwraca uwagę na jeszcze kilka innych kwestii. W związku z tym osobą bezrobotną nie jest osoba, która np.:

• nabyła prawo do emerytury lub renty;
• jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym i zależnym) nieruchomości rolnej lub jest współmałżonkiem lub domownikiem w gospodarstwie rolnym;
• jest osobą tymczasowo aresztowaną lub odbywającą karę pozbawienia wolności;
• pobiera świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy.

Czyli widzisz — samo nieposiadanie pracy jeszcze nie świadczy o bezrobociu.

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie może być rozmaicie klasyfikowane, uwzględniając np. okres jego trwania czy też przyczynę. Zapoznanie się z podstawowymi podziałami pozwoli Ci zrozumieć, jak szerokim tematem jest to pojęcie.

Bezrobocie frykcyjne

Uznawane za stan pełnej równowagi na rynku pracy, często świadczy o elastyczności na rynku pracy. Przerwy w zatrudnieniu wiążą się np. ze zmianą miejsca zamieszkania lub poszukiwaniu innej pracy. Ma miejsce niedoskonałość informacji — czyli pracownik nie wie o tym, że gdzieś czeka na niego odpowiednie stanowisko.

Pracodawcy też nie decydują się na zatrudnienie pierwszego lepszego kandydata — a wolą wydłużyć rekrutację, by znaleźć kandydata idealnego. 

Bezrobocie koniunkturalne

Związane z cyklami koniunkturalnymi. Nawiązuje do zmieniających się faz gospodarki światowej — przy jej rozkwicie bezrobocie jest niskie, podczas kryzysu stopa bezrobocia zaczyna wzrastać aż do momentu depresji. Następnie odbija się i ma miejsce rozkwit podczas którego bezrobocie spada. I tak w kółko… 😄

Bezrobocie technologiczne

Taki rodzaj braku zatrudnienia jest związany z dużymi krokami w rozwoju technologii. Miał miejsce w okresie rewolucji przemysłowej, kiedy to praca — dotychczas wykonywana wyłącznie przez ludzi — zaczęła być przejmowana przez maszyny. To samo może się pojawiać wraz z współczesnym rozwojem cyfryzacji.

Bezrobocie strukturalne

Ma miejsce wtedy, gdy pracownicy nie mają wystarczających kwalifikacji do objęcia pracy. Jest to stan rozciągnięty w czasie i opiera się na niedopasowaniu struktury podażu i popytu na pracę w gospodarce.

Bezrobocie dobrowolne

Ma miejsce wtedy, gdy osoba sama z siebie decyduje się na brak zatrudnienia. Staje się tak wtedy, gdy np. może utrzymywać się z już odłożonych pieniędzy.

Bezrobocie przymusowe

To przeciwieństwo bezrobocia dobrowolnego. Ma miejsce wtedy, gdy osoba chcąca pracować po prostu nie ma takiej możliwości. Takie bezrobocie świadczy o dysfunkcji w gospodarce.

Bezrobocie sezonowe

Dotyka przede wszystkim branże, w których zapotrzebowanie na pracę jest zmienne w zależności od fazy roku. Tego typu stan występuje przede wszystkim w branżach ogrodniczych, rolniczych, turystycznych czy hotelarskich i dotyczy typowo pracy sezonowej.

Bezrobocie utajone

Kojarzone przede wszystkim z gospodarką planowaną w PRL, kiedy to pracownicy byli zatrudniani, choć faktycznie nie było potrzeby na wykonywanie pracy. Taki stan jest jednak w dalszym ciągu aktualny — zwraca uwagę na osoby, które nie mają pracy, ale nie rejestrują się w urzędach czy też praca ta jest zdecydowanie poniżej kwalifikacji. Bezrobocie utajone sprawia, że oficjalne statystyki nie odpowiadają stanu rzeczywistemu. 

To wciąż nie wszystkie rodzaje bezrobocia. Ekonomiści mogą skupiać się także na innych rodzajach bezrobocia, wprowadzając inne typologie.

Przyczyny bezrobocia

Określenie przyczyn bezrobocia bywa trudne. Na rynek pracy mają wpływ liczne czynniki zarówno w ujęciu ogólnoświatowym, jak i lokalnym.

Bezrobocie nigdy nie jest skutkiem tylko jednego czynnika. Najczęściej są to różnego rodzaju kombinacje:

• wysokich kosztów zatrudnienia, które często zniechęcają pracodawców do poszerzania grona swoich pracowników;
• nadmiernej pomocy społecznej, która może prowadzić do bierności osób bezrobotnych;
• przekształceń gospodarczych, np. takich, jakie miały miejsce na początku lat 90-tych;
• rozbieżności między kształceniem a zapotrzebowaniem rynku pracy;
• spowolnienie gospodarcze, wpływające na zmniejszenie popytu na towary i usługi;
• postęp technologiczny sprawiający, że pewne zawody przestają być potrzebne;
• niska mobilność Polaków — w rozumieniu gotowości do zmiany miejsca zamieszkania przy poszukiwaniu pracy.

To zaledwie kilka przykładów.

Przekonania polityczne, różne szkoły ekonomiczne i osobiste doświadczenia sprawiają, że przyczyny bezrobocia mogą być interpretowane różnorako.

Stopa bezrobocia

Jeżeli już wiesz, na czym polega bezrobocie, przejdźmy do wskaźnika, który powszechnie wykorzystuje się do przedstawienia tego zjawiska. Mowa oczywiście o stopie bezrobocia.

W Polsce stopę bezrobocia oblicza się poprzez podzielenie liczby bezrobotnych przez liczbę osób aktywnych zawodowo. 

Brzmi prosto? Okazuje się, że nie do końca…

Problemy ze stopą bezrobocia

Mogłoby się wydawać, że wszystko jest jasne i stopa bezrobocia jest klarownym i uniwersalnym wskaźnikiem. Niestety nie jest.

Na zakłamanie wyniku może mieć wpływ bardzo wiele czynników. Pokażę kilka z nich:

• osoby aktywne zawodowo mogą być różnie definiowane
  W Polsce do tej grupy nie wlicza się np. pracowników wojska, służb ochrony państwa czy policji. Zmniejszenie grupy aktywnych zawodowo może zwiększyć finalną stopę bezrobocia.
• osoby bezrobotne także są różnie definiowane
  Np. Międzynarodowa Organizacja Pracy rozszerza kryterium wiekowe na 15-74 lat. Dla przypomnienia — w Polsce jest to 18-60/65 lat.
• do obliczania stopy bezrobocia w różnych krajach mogą być używane różne czynniki
  Np. ludność w wieku ekonomicznie czynnym zamiast osób aktywnych zawodowo.
• stopa bezrobocia nigdy nie uwzględnia osób pracujących nielegalnie
  Czarna strefa, czyli praca bez umowy, może zaburzać ten wskaźnik.

Bezrobocie w ujęciu polskim i światowym

Według danych GUS stopa bezrobocia w Polsce w listopadzie 2020 r. wyniosła 6,1%. Zaś według danych Eurostat stopa bezrobocia w Polsce w tym samym czasie wyniosła 3,3%. 

Jak widzisz — stopa może być naprawdę różna. 😄

Tego typu dane statystyczne mogą coś powiedzieć na temat rzeczywistości, jeżeli zostaną przedstawione w szerszym kontekście. W związku z tym naszą stopę bezrobocia — wynosząca według Eurostat 3,3% — możemy porównać do innych krajów:

• w Czechach — stopa w tym samym czasie wyniosła 2,9%;
• w Holandii — 4%;
• w Niemczech — 4,5%;
• w Grecji — 16,1% (dane za wrzesień);
• w Szwecji — 8,3%.
• we Francji — 8,8%;
• we Włoszech — 8,9%;
• w Hiszpanii — 16,4%.

Jak widzisz — faktycznie wskaźnik ten szacuje nas na wysokim miejscu. Oczywiście dotyczy to konkretnego miesiąca. Porównanie stopy bezrobocia w innym miesiącu mogłoby umieścić Polskę na zupełnie innej pozycji.

A jak zmieniała się stopa bezrobocia w Polsce na przestrzeni ostatnich lat?

Opierając się nadanych od GUS — obecnie mamy jeden z najniższych wskaźników bezrobocia w ostatnich latach. Zobaczmy trochę danych odnośnie stopy bezrobocia w marcu:

• 2020 r. — 6,1%;
• 2019 r. — 5,9%;
• 2018 r. — 6,6%;
• 2017 r. — 8,0%;
• 2016 r. — 9,9%;
• 2015 r. — 11,5%;

Zwróć uwagę, że dawniej bywało jeszcze gorzej. W marcu 2013 r, stopa bezrobocia sięgnęła 20,7%.

Bezrobocie w poszczególnych rejonach Polski

Chciałabym zaznaczyć, że powyższe dane dotyczą całej Polski. W poszczególnych rejonach Polski sytuacja może wyglądać zdecydowanie inaczej. Istnieją miejsca, w których bezrobocie jest od lat na znacznie wyższym poziomie.

Dla przykładu — opierając się na danych dotyczących stopy bezrobocia w maju 2019 r., w Polsce stopa bezrobocia wynosiła 5,4%, ale:

• w powiecie szydłowieckim było to 23,1%;
• w powiecie braniewskim było to 20%;
• w powiecie łobeskim było to 18,8%;
• w powiecie przysuskim było to 17,7%;
• w powiecie białogardzkim było to 17,2%;

natomiast w tym samym czasie:

• w mieście Poznań było to 1,3%;
• w powiecie poznańskim było to 1,4%;
• w mieście Warszawa było to 1,4%;
• w mieście Katowice było to 1,5%;
• w powiecie wolsztyńskim było to 1,5%.

Przyczyn zwiększonego bezrobocia może być wiele, np. 

• brak pomysłu na rozwój;
• brak osób o odpowiednich kwalifikacjach;
• brak dużych firm w pobliżu i niechęć do zmiany miejsca zamieszkania.

Z kolei przyczynami mniejszego bezrobocia mogą być:

• duże inwestycje;
• bliskość uczelni;
• liczne programy aktywizacyjne.

Tak naprawdę przyczyny mogą być różne i wymagają każdorazowej analizy danego przypadku. 

Skutki bezrobocia

Bez wątpienia duże bezrobocie jest czynnikiem niepożądanym. Negatywne skutki takiego stanu rzeczy zdecydowanie przewyższają ewentualne pozytywy.

Bezrobocie wiąże się z negatywnymi skutkami dla:

• gospodarki,
• społeczności lokalnej,
• zdrowia fizycznego
• i psychicznego osób bez pracy.

Do najczęściej wskazywanych skutków bezrobocia można zaliczyć np.:

• spadek jakości życia osoby bezrobotnej mogący prowadzić do wykluczenia ekonomicznego;
• negatywne skutki psychiczne, takie jak depresja czy poczucie braku perspektyw;
• przekazywanie negatywnych wzorców w rodzinie;
• wycofanie z życia społecznego i kulturalnego;
• spadek wpływów do budżetu państwa;
• zmniejszenie popytu w gospodarce.

Tego typu negatywne skutki można wymieniać i wymieniać…

Okazuje się jednak, że analizując temat bezrobocia, wskazywane są także jego pozytywne skutki, takie jak:

• ograniczenie inflacji — wysokie bezrobocie ogranicza aspiracje finansowe pracowników;
• lepsze wykonywanie pracy w obawie przed jej utratą;
• większa konkurencyjność między pracownikami;
• zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji, przekładające się na lepszą wydajność i jakość pracy.

Z perspektywy pracownika takie myślenie jest jednak niedopuszczalne. W związku z tym w powszechnym mniemaniu skutki negatywne zdecydowanie przewyższają te pozytywne.

Nie dziwi zatem, że Polska — podobnie, jak inne kraje — działa aktywnie na rzecz zmniejszenia bezrobocia. Jednym z głównych instrumentów walki z bezrobociem są Urzędy Pracy.

Urzędy Pracy a bezrobocie

Urzędy Pracy oferują finansową, socjalną i prawną pomoc dla osób bezrobotnych. Jeżeli masz problem ze znalezieniem pracy, odwiedź swój lokalny PUP w celu uzyskania statusu bezrobotnego, który m.in. zapewnia Ci bezpłatną opiekę zdrowotną.

PUP oferuje:

• poradnictwo zawodowe — czyli korzystanie ze wsparcia doradcy zawodowego, który pomaga bezrobotnym w opracowaniu planu na rozwój kariery zawodowej;
• podnoszenie kwalifikacji — w ramach organizowanych lub finansowanych przez urząd pracy szkoleń;
• pośrednictwo zawodowe — nie tylko poprzez prezentację ofert pracy, przygotowanie giełd i targów pracy, ale także organizowanie staży dla osób bezrobotnych. 

Pamiętaj, że mając status osoby bezrobotnej możesz także liczyć na zasiłek. Więcej na jego temat dowiesz się z artykułu Zasiłek dla bezrobotnych 2020 — jak go uzyskać? Ile wynosi kuroniówka?

Jak wyjść z bezrobocia?

Istnieje duża grupa osób, które przebywają na zasiłku, ponieważ tak im jest wygodnie. W związku z tym często ma miejsce przypisywanie lenistwa i innych negatywnych cech osobom bezrobotnych. Nie muszę chyba mówić, jak bardzo jest to krzywdzące…

Jeżeli jesteś bezrobotny i zastanawiasz się nad tym, w jaki sposób wyjść z tego stanu, mam dla Ciebie kilka porad, które zaprezentuję poniżej.

• Szukaj pracy w wielu miejscach.
  Pamiętaj o tym, że pracodawcy nie korzystają wyłącznie z jednego portalu ogłoszeniowego. Korzystaj z serwisów takich jak: pracuj.pl, praca.pl, jooble.org, olx.pl, infopraca.pl itd. Przejrzyj wszystkie najpopularniejsze wyszukiwarki ofert pracy.
• Zadbaj o profesjonalne CV i list motywacyjny!
  Niech Twoje dokumenty aplikacyjne faktycznie przyciągają uwagę. Zadbaj o atrakcyjny design dokumentu i poprawność pod względem formalnym. Skorzystaj z funkcjonalnego kreatora Employear, aby przygotować CV, które naprawdę zrobi wrażenie!
• Zawsze personalizuj CV i list motywacyjny pod dane ogłoszenie o pracę.
  W liście motywacyjnym zwracaj się bezpośrednio do pracodawcy, przedstawiając dlaczego chcesz pracować w danym miejscu. Natomiast w CV odnieś się do wymagań i obowiązków kandydata, które są umieszczane w ogłoszeniu o pracę.
• Nie licz wyłącznie na Urzędy Pracy.
  Nie oszukuj się — aktywne podejście do szukania pracy przyniesie Ci znacznie lepsze efekty niż przebywanie na zasiłku i oczekiwanie na ofertę z PUP. 
• Jednocześnie — nie obawiaj się stażu z Urzędu Pracy.
  Wiadomo, że stypendium stażowe nie jest satysfakcjonujące, ale zawsze to lepsze niż nic… Wykorzystaj ten czas na zdobycie doświadczenia. Poza tym — jeżeli znajdziesz pracę, zawsze możesz zrezygnować ze stażu z Urzędu Pracy.
• Wykorzystaj media społecznościowe do szukania pracy.
  Profil na LinkedIn to świetna wizytówka dla osób szukających pracy. Z kolei w wielu grupach ogłoszeniowych na Facebooku możesz znaleźć sporo ciekawych ofert współpracy, zleceń itd.
• Korzystaj z portali dla freelancerów
  Takich jak np. freelanceria.pl, oferia.pl czy useme.eu. Znajdziesz na nich mnóstwo ofert dotyczących zadań, których możesz się podjąć podczas poszukiwania pracy. A może akurat znajdziesz ofertę dotyczącą pracy w domu?

Jeżeli potrzebujesz dodatkowej pomocy dotyczącej poszukiwania zatrudnienia, zapoznaj się z artykułem Jak znaleźć pracę marzeń? Gdzie szukać ofert pracy? (poradnik), w którym znajdziesz mnóstwo przydatnych informacji. 

A gdy jesteś na początku swojej drogi, dowiedz się jak zwiększyć swoje szanse na znalezienie pracy mimo braku doświadczenia — przeczytaj artykuł Jak napisać pierwsze CV bez doświadczenia? (uczeń, student)

Jeżeli jeszcze masz jakieś pytania lub wątpliwości dotyczące tematyki bezrobocia, zapoznaj się z sekcją Najczęściej Zadawanych Pytań.

Bezrobocie — FAQ

Podsumowanie

Jak widzisz — bezrobocie to złożony temat. Na pewno potoczne myślenie o cwaniactwie i lenistwie osób bezrobotnych jest krzywdzącym uproszczeniem. Niski poziom zatrudnienia może świadczyć o patologicznych czynnikach w państwie i w jego gospodarce.

Choć niektórzy ekonomiści dopatrują się pozytywnych skutków bezrobocia, to jednak czynniki negatywne zdecydowanie przeważają.

Niski poziom bezrobocia jest jednak dopuszczalny. Niewielki odsetek osób niepracujących może wskazywać na aktywne poszukiwanie lepszej pracy czy też dobrowolną rezygnację z pracy.

Polska obecnie może pochwalić się relatywnie niską stopą bezrobocia. Ekonomiści są jednak zdania, że zbliżający się kryzys może doprowadzić do gwałtownego zwiększenia tego wskaźnika.

A według Ciebie, które czynniki w największym stopniu wpływają na wskaźnik bezrobocia w danym kraju? Daj znać w komentarzu. 😄