Związki zawodowe to organizacje mająca dbać o prawa pracowników. Tak naprawdę uprawnienia tego typu stowarzyszeń są bardzo szerokie. Okazuje się, że jej członkami mogą zostać nie tylko pracownicy firmy, ale także np. wolontariusze. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat funkcjonowania związków zawodowych w Polsce? Przeczytaj ten artykuł!
Masz problem w pracy?
Boisz się o swoje zatrudnienie?
Uważasz, że jesteś krzywdzony?
Możesz powiadomić o tym związki zawodowe w swojej firmie.
Chyba, że w Twoim miejscu pracy nie funkcjonuje żaden związek zawodowy… Co zrobić w takiej sytuacji?
Dowiedz się, na czym dokładnie polega działalność tego typu organizacji i zastanów się, czy warto poczynić starania, by taki związek powstał w firmie, w której pracujesz.
Po przeczytaniu tego artykułu będziesz wiedzieć m.in.:
- kto może zostać członkiem związku zawodowego;
- jak zarejestrować związek zawodowy;
- jakie są uprawnienia związku zawodowego.
W najprostszych słowach — związek zawodowy to organizacja zrzeszająca pracowników i reprezentująca ich interesy w kontaktach z pracodawcą. Organizacja ma dbać przede wszystkim o przestrzeganie praw społecznych pracowników.
Pozycja związków zawodowych stawia ich w opozycji do osób zatrudniających. A zatem istnieje konieczność zapewnienia pewnych zabezpieczeń dla pracowników zrzeszających się w takich organizacjach. W końcu pracodawca nie zawsze ma pozytywny stosunek do skarg, zażaleń i innych postulatów formułowanych przez związki zawodowe.
Ba — przeważnie jego stosunek jest negatywny.
Dlatego też tak ważne jest, aby istniała możliwość zrzeszania się w tego typu związkach. W kontakcie z kierownictwem taki gracz jest w stanie ugrać zdecydowanie więcej niż każdy pracownik z osobna.
Związki zawodowe są regulowane przez Ustawę z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Obowiązująca od 2019 r. nowelizacja ustawy wprowadziła sporo zmian dotyczących funkcjonowania takich organizacji — w szczególności w zakresie rozszerzenia osób mogących wstępować do związków.
Pierwsze związki zawodowe pojawiały się już w XVIII w. w Wielkiej Brytanii. Ich zdecydowany rozwój miał miejsce przez cały XIX w., a w krajach Europy Wschodniej pojawiły się dopiero na początku XX w. Dopiero w 1919 r. nadano prawny status związków dzięki Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy.
W Polsce związki zawodowe funkcjonowały jeszcze pod zaborami. Za czasów PRL funkcjonowały związki zawodowe jednak w ramach jednego kontrolowanego przez państwo — Zrzeszenia Pracowniczych Związków Zawodowych. Dopiero powstanie Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych “Solidarność” w 1980 r. pokazało, że możliwa jest niezależność związków.
“Solidarność” to nie tylko największy związek zawodowy w Polsce. To przede wszystkim symbol przemian przełomu lat 80-tych i 90-tych — nie tylko w Polsce, ale też w całej Europie Środkowo-Wschodniej.
NSZZ “Solidarność” w dalszym ciągu funkcjonuje. Nie jest jednak jedynym związkiem zawodowym w Polsce.
Chcesz dowiedzieć się więcej o praktyce związanej z tego typu organizacjami w naszym kraju? To nie przestawaj czytać. 😄
Aby założyć związek zawodowy wystarczy 10 osób. Podczas spotkania założycielskiego wybierają one władze związku oraz przygotowują statut organizacji. Następnie należy zarejestrować związek w KRS — czyli konieczne jest złożenie wniosku w sądzie.
Tutaj niestety pojawiają się schody, bowiem sąd może dopatrzyć się pewnych braków formalnych, co z kolei znacznie przedłuży cały proces rejestracji związku. Niestety — takie są realia i dotyczy to także np. rejestracji różnego rodzaju stowarzyszeń.
Jednak nie każdy wie o tym, że istnieje także możliwość zarejestrowania komisji przy istniejącym ogólnokrajowym związku zawodowym. Tutaj także istnieje wymóg zebrania przynajmniej 10 osób, jednak znacznie prostsze są kroki dotyczące jej rejestracji. W takiej sytuacji wystarczy zwołanie zebrania założycielskiego i podjęcie uchwały o założeniu komisji. Na takim spotkaniu wybiera się także władze związku. Następnie wystarczy przesłać dokumenty do centrali związku.
Związek zawodowy nie musi się ujawniać pracodawcy. W takiej sytuacji jego możliwości są jednak znacznie ograniczone — w końcu kierownictwo firmy nawet nie wie, z jaką organizacją mogłoby konsultować decyzje dotyczące planów zwolnień czy podwyżek.
Przejdźmy teraz do informacji dotyczących tego, kto i w jaki sposób może wstąpić do związku zawodowego.
Tak naprawdę członkostwo rozpoczyna się od sporządzenia pisemnej deklaracji członkostwa złożonej przez pracownika. Jednak sama deklaracja nie wystarczy.
Członkostwo musi być nabyte drogą uchwały zarządu związku.
Jeżeli otrzymasz decyzję odmowną — powinno jej towarzyszyć także uzasadnienie.
Co może wpłynąć negatywnie na decyzję o Twoim członkostwie? Oceniane mogą być np.:
- Twoje relacje z innymi pracownikami,
- staż Twojej pracy,
- przestrzeganie etyki zawodowej.
Gdy otrzymasz pozytywną decyzję, bierzesz na siebie pewne obowiązki, związane m.in.:
- z przestrzeganiem statutu,
- z uczestniczeniem w życiu związku,
- z przestrzeganiem zasad etyki zawodowej,
- z opłacaniem składek zgodnie z zadeklarowaną wysokością.
A kto może zostać członkiem związku zawodowego? Od 2019 r. mogą to być nie tylko pracownicy, ale także:
- osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych,
- samozatrudnieni,
- wolontariusze,
- stażyści.
Widać więc, że możliwe jest bycie związkiem zawodowym bez konieczności podpisywania umowy o pracę.
Teoretycznie istnieje wolność zakładania związków. Jednak w rzeczywistości pojawiają się pewne grupy zawodowe, w których NIE ma możliwości organizowania się w związki zawodowe.
Są to przede wszystkim:
- Siły Zbrojne;
- Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
- Centralne Biuro Antykorupcyjne;
- Biuro Ochrony Rządu;
- osoby zajmujące wysokie stanowiska (np. Rzecznik Praw Obywatelskich czy Prezes Najwyższej Izby Kontroli);
- sędziowie sądów powszechnych i Trybunały Konstytucyjnego;
- członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;
- członkowie Rady Polityki Pieniężnej (podczas kadencji w Radzie muszą oni zawiesić działalność w związkach).
Tego typu ograniczenia mają swój sens ze względu na konieczność zachowania poufności.
Możliwość uczestnictwa w związkach zawodowych nie musi być w pełni zakazywane — można je także po prostu ograniczyć.
W polskim prawie takie ograniczenia wprowadzono:
- funkcjonariuszom Policji;
- funkcjonariuszom Straży Granicznej,
- funkcjonariuszom Straży Więziennej.
A na czym polega takie ograniczenie?
Otóż w przypadku tych branż został wprowadzony monizm związkowy. Oznacza to, że przedstawiciele danej grupy mogą zrzeszać się wyłącznie w związkach przeznaczonych dla tej konkretnej grupy — np. związki zawodowe policjantów.
Związki zawodowe co do zasady muszą opierać się na zasadach samodzielności i dobrowolności.
Istnieje wiele typów związków. Możesz spotkać się z:
- zakładową organizacją związkową — gdy wszyscy członkowie pracują w jednym miejscu pracy;
- międzyzakładową organizacją związkową — zrzeszającą członków z różnych przedsiębiorstw;
- ogólnokrajowym zrzeszeniem związków zawodowych — czyli federacją związków;
- ogólnokrajowym organizacjom międzyzwiązkowym — czyli konfederacją ogólnokrajowych związków i zrzeszeń.
Rola związków
Główną zasadą kierującą związkami zawodowymi jest dbałość o prawa społeczne pracowników.
W praktyce będą to m.in.:
- konsultacje z pracodawcą dotyczące warunków pracy i zasad wynagrodzenia;
- opiniowanie regulaminów dotyczących nagród i premiowania;
- konieczność przeprowadzenia konsultacji w przypadku zwolnień grupowych;
- wnioskowanie o przeprowadzenie badań w przypadku ryzyka zagrożeń zdrowia dla pracowników;
- wpływ na wydatkowanie pieniędzy z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych;
- możliwość wytaczania powództw na rzecz konkretnych pracowników.
Jednak pamiętaj, że mogą one pełnić także znacznie szersze funkcje, np.:
- organizacje związkowe mogą prowadzić rokowania zbiorowe oraz zawierać układy zbiorowe pracy;
- związki mogą prowadzić działalność gospodarczą — a dochód przeznaczyć na działalność statutową;
- ogólnokrajowe związki zawodowe mogą opiniować akty prawne czy uczestniczyć w sporach zbiorowych;
- niektóre związki zawodowe mogą m.in. uczestniczyć w obradach Komisji Trójstronnej dialogu społecznego.
Jak widać jest tego całkiem sporo. 😄
Doskonale widać, że związki zawodowe są bardzo istotnym graczem na rynku pracy — a im większy związek, tym większe są jego możliwości. Wystarczy porównać mały 10-osobowy związek, którego nie stać na prawnika, a wielką ogólnokrajową organizację mającą do dyspozycji własny dział prawny i ekspercki. Od razu widać, że skuteczność takich związków będzie zdecydowanie inna.
W Polsce funkcjonuje obecnie ponad 12,5 tys. związków zawodowych, do których należy 1,5 miliona osób — dane te podawane przez GUS dotyczą 2018 r.
Największe centrale związkowe to:
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy “Solidarność” — funkcjonujący od 1980 roku;
- Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych — działające od 1984 r.;
- Forum Związków Zawodowych — zarejestrowane w 2002 r.
To oczywiście tylko centrale — zrzeszające mniejsze związki. W ramach konkretnego szyldu mogą działać dziesiątki innych związków, skupiających poszczególne branże, np.:
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów — należy do Forum Związków Zawodowych;
- Związek Nauczycielstwa Polskiego — należy do OPZZ.
Tak jak już wcześniej wspomniałam, wiele związków to po prostu organizacje o charakterze zakładowym, które nie zrzeszają się w większe grupy.
Pamiętaj jednak, że przynależność do danej grupy zawodowej nie oznacza, że masz do wyboru tylko jedną większą organizację związkową. Tak naprawdę w jednym zakładzie pracy mogą ze sobą pracować osoby zrzeszone w innych organizacjach.
W Polsce funkcjonują m.in. ogólnopolskie związki zawodowe:
- policji:
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów;
- Związek Zawodowy Pracowników Policji;
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Policji;
- pracowników wojska:
- Związek Pracowników Wojska „TARCZA”
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Wojska
- nauczycieli:
- Związek Nauczycielstwa Polskiego;
- Wolny Związek Zawodowy Solidarność Oświata.
Zbliżamy się już do końca artykułu. Wydaje Ci się, że wiesz już wszystko o związkach zawodowych. Zapoznaj się z listą Najczęściej Zadawanych Pytań i zobacz, czy jesteś w stanie na nie odpowiedzieć! 😄
📌 Jak założyć związki zawodowe?
Związki zawodowe można założyć na dwa sposoby — albo stworzyć komisję przy już istniejącej organizacji związkowej albo zarejestrować odrębną organizację w KRS. W obu przypadkach konieczne jest m.in. zebranie przynajmniej 10 członków.
📌 Jakie regulaminy opiniują związki zawodowe?
Związki zawodowe opiniują wszystkie regulaminy, które dotykają m.in. praw pracowniczych, kwestii wynagrodzenia, premii oraz bezpieczeństwa w pracy.
📌 Co to są związki zawodowe?
Związki zawodowe to dobrowolne organizacje zrzeszające pracowników, mające na celu dbanie o prawa i interesy pracowników.
📌 Ile wynosi składka na związki zawodowe?
Kwestie składek na związki zawodowe regulowane są przez statut organizacji. Bardzo często pracownik dołączający do związku deklaruje wysokość opłacanej składki (np. w wysokości 1% przychodów), która jest następnie potrącana z jego wynagrodzenia.
Jak widzisz — związki zawodowe to rozbudowany temat. Istnieje bardzo wiele organizacji tego typu, mających odmienny zakres i możliwości działania. Jednocześnie istnieje możliwość stosunkowo łatwego zarejestrowania własnego związku.
Pamiętaj, że w jednym przedsiębiorstwie może działać kilka organizacji związkowych. Zapoznaj się z ich działaniem i zastanów się, co może dać Ci przynależność do nich. Z pewnością dzięki wstąpieniu do związku zawodowego Twoja pozycja w firmie będzie miała dodatkowe zabezpieczenia.
A jakie są Twoje doświadczenia ze związkami zawodowymi?
Czy w firmie, w której pracujesz są takie organizacje?
Podziel się z nami swoimi uwagami w komentarzach! 😄
Gratulacje! Dotarłeś do końca!
To nie powód, aby się rozstawać. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz skorzystać z naszego Kreatora CV, za pomocą którego przygotujesz perfekcyjne CV!
