Mobbing to praktyka, która może pojawić się w niemal każdej firmie. Tam, gdzie pojawiają się problemy z zarządzaniem, nadmiar stresu i obowiązków, pracownik może stać się ofiarą izolacji, szykan, nękania i innych niesprawiedliwych zachowań. Jak sobie z tym radzić? Dowiedz się na czym dokładnie polega mobbing w pracy i jakie są Twoje prawa!
Myśl o pójściu do pracy przyprawia Cię o ból głowy? Boisz się o to, jakich uzewnętrznień ze strony szefostwa przyjdzie Ci słuchać tym razem? Stres przyprawia Cię o wrzody na żołądku?
Wiele wskazuje na to, że możesz być ofiarą mobbingu.
Jednak czy na pewno? W którym miejscu przebiega granica dzieląca wymagające kierownictwo od oprawcy, wykorzystującego swoją pozycję do szerzenia psychicznej przemocy?
Postaram się przedstawić Ci w wyczerpujący sposób wszystko to, co powinnaś lub powinieneś wiedzieć na temat mobbingu.
Pokażę Ci także kilka porad, które pomogą Ci w tej trudnej sytuacji.
Chciałabym, abyś po przeczytaniu tego artykułu wiedziała lub wiedział:
czy każde nieprzyjemne zachowanie ze strony przełożonego to mobbing,
jakie masz możliwości działania przy mobbingu w miejscu pracy,
dlaczego warto dokumentować wszystkie przejawy mobbingu.
Mobbing to działania ukierunkowane na pracownika, mające na celu jego nękanie lub zastraszanie. Jego konsekwencją jest obniżenie samooceny pracownika, a w szczególności problemy z oceną swojej przydatności zawodowej.
Termin mobbing wywodzi się z angielskiego. Rzeczownikmob, oznacza tłum ludzi — coś na kształt motłochu. Z kolei czasownikto mob tłumaczony jest jako “szarpać” lub “oblegać”.
Jeżeli połączysz te dwa znaczenia, zobaczysz, że chodzi tutaj o:
wrogie nastawienie utrudniające komuś np. wykonywanie pracy
Termin mobbing ma znaczenie podobne do słowa bullying — oznaczającego znęcanie się. Jednak bullying wykorzystuje się najczęściej do analizowania zjawisk mających miejsce w szkołach.
W Polsce termin mobbing stosuje się przede wszystkim do określenia zachowań w pracy.
Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Z kolei Międzynarodowa Agencja Pracy przy ONZ definiuje mobbing w ten sposób:
Mobbing to obraźliwe zachowanie poprzez mściwe, okrutne, złośliwe lub upokarzające usiłowanie zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników (…), którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia.
Widzisz więc, że definicje wskazują nie tylko na samą czynność dręczenia, ale także szkody, jakie wyrządzane są nękanej ofierze.
Pamiętaj przy tym, że takie nękanie nie zawsze musi przejawiać się w relacji pracodawca-pracownik.
Wyróżniamy trzy typy mobbingu:
Pochyły— czyli taki, w których oprawca i osoba prześladowana znajdują się na różnych szczeblach hierarchii zawodowej (przełożony—pracownik),
Pionowy — w którym to pracownicy działają przeciwko kierownictwu,
Poziomy — w którym prześladowanie ma miejsce pomiędzy osobami na tym samym poziomie hierarchii zawodowej (np. pracownicy tego samego działu).
Widzisz więc, że mobberem (czyli osobą stosującą mobbing) można zostać w wielu sytuacjach — nieważne czy jesteś właścicielem małej firmy, członkiem zarządu, kierownikiem działu czy szeregowym pracownikiem.
Gdzie jeszcze może występować takie nękanie? Gdy tematem jest mobbing mówi się przede wszystkim o zakładach pracy. Jednak zdarzają się sytuacje, w których pojawia się on np.:
W szkołach — w kontekście wcześniej wspomnianego bullyingu,
W organizacjach charytatywnych — np. pomiędzy kierownictwem a wolontariuszami.
W tym artykule skupię się na mobbingu w miejscu pracy.
Przeglądasz portale z opiniami o pracodawcach, czytasz informacje na rozmaitych forach internetowych i widzisz, że w danym miejscu pracy wielu pracowników skarży się na mobbing. Zaczynasz się zastanawiać:
Jak to możliwe? Czemu nikt nie reaguje? Nie ma możliwości ochrony przed mobbingiem, skoro wszyscy w firmie wiedzą o tej praktyce?
I tu zaczyna się problem. Okazuje się, że zachowanie, które wiele osób uznaje za mobbing — może nie spełniać przesłanek kwalifikujących je do takiej kategorii.
W związku z tym często tego typu opinie w miejscu pracy mogą być uznane za nieprawdziwe — mimo tego, że atmosfera w firmie może być daleka do ideału.
Pamiętaj, aby odróżnić mobbing od dyscyplinowania pracownika.
Mobbing jest:
Długotrwały Jedno nieprzyjemne zachowanie nie wystarczy, by mówić o mobbingu. Taka praktyka musi być rozłożona w czasie — nawet przez kilka miesięcy.
Regularny Tzn. nie ogranicza się do krótkiego okresu, a odbywa się przynajmniej kilka razy w tygodniu lub miesiącu
Uciążliwy Faktycznie przeszkadza Ci w wykonywaniu obowiązków lub wyrządza szkody w Twojej psychice
W związku z tym, przeanalizuj swoją sytuację pod kątem powyższych wytycznych.
Jeżeli współpracownik podczas kłótni nazwie Cię głupkiem, to jest to karygodne, jednak nie jest jeszcze mobbingiem. Natomiast, jeżeli przylgnęło do Ciebie krzywdzące przezwisko lub regularnie jesteś obiektem drwin i nie możesz nic z tym zrobić, to jest już to przejaw nękania.
Złośliwości
Mało zabawny psikus ze strony niefrasobliwego kierownika wcale nie oznacza nękania. Jeżeli jednak jest to działanie powtarzalne, a złośliwość utrudnia Ci pracę lub Cię krzywdzi, wówczas może to być już objaw mobbingu.
Plotkowanie
Choć czasami wydaje się, że ploteczki to nic złego, to jednak rozsiewanie wrażliwych informacji na temat czyjegoś życia prywatnego może zakrawać o mobbing.
Zlecanie czynności w celu ośmieszenia
Ciągle dostajesz od kierownika zadania, które przewyższają Twoje możliwości i wykraczają poza Twój zakres obowiązków? A może współpracownicy zmuszają Cię do robienia rzeczy niezwiązanych z pracą, a następnie wykorzystują to przeciwko Tobie? To może być forma nękania!
Szantaż i groźby
Kierownik regularnie rzuca do Ciebie hasła typu Za dużo obowiązków? Nie podoba Ci się? Droga wolna! albo Jeżeli nie zostaniesz po godzinach, to pożegnaj się z tym stanowiskiem!? To także objaw mobbingu.
Ignorowanie pracownika
Lekceważenie może przyjąć różne formy. Z jednej strony możesz być traktowana lub traktowany jak powietrze, kiedy Twoja opinia nigdy nie jest brana pod uwagę. Z drugiej strony — możesz być pomijana lub pomijany podczas awansów, mimo spełniania odpowiednich kryteriów.
Molestowanie seksualne
Zachowania o podtekście seksualnym także są objawem mobbingu. Sprośne dowcipy, naruszanie nietykalności cielesnej, komentarze dotyczące wyglądu — jeżeli tego typu zachowania się powtarzają, może to być podstawą do oskarżenia o nękanie w miejscu pracy.
Powyższe przykłady absolutnie nie wyczerpują katalogu zachowań mobbingowych. Tego typu sytuacji może być bardzo wiele — wszystko zależy od relacji w firmie oraz kondycji psychicznej mobberów.
W korporacji Myślisz, że praca w dużej firmie to sposób na skupienie się na profesjonalnych relacjach? Nic bardziej mylnego. Niestety nawet w dużej organizacji mogą pojawić się przykłady nękania — np. między team leaderem a członkami zespołu.
W małej firmie Kiepskie zarządzanie w mikroprzedsiębiorstwie często skutkuje złym podziałem pracy, pojawieniem się stresu, błędów, chaotycznej komunikacji, a co często idzie w parze — także zachowań mobbingowych.
W szkolnictwie Niestety także nauczyciele często stają się ofiarami mobbingu. Co najgorsze — w tym wypadku występuje nękanie nie tylko ze strony dyrektora czy współpracowników, ale także uczniów czy rodziców.
W służbach mundurowych W hermetycznie zamkniętych środowiskach, w których istnieje silna hierarchizacja oraz kontakt z przemocą bardzo często dochodzi do mobbingu. Czy mowa o wojsku, policji czy służbie więziennej — zamknięta grupa pracowników sprawia, że tego typu zachowania są często trudne do wykrycia.
W pracy zagranicznej Niestety nawet podczas 2-miesięcznej pracy zagranicznej można spotkać się ze szkodliwym nękaniem. Dlatego też warto jest minimalizować takie ryzyko i korzystać z usług certyfikowanych agencji zatrudnienia.
Mobbing najczęściej pojawia się w miejscach, w których pojawiają się problemy z zarządzaniem.
Brak czytelnych reguł organizacji powoduje zaburzenia w zakresie komunikacji — jej nadmierną intensyfikację lub minimalizację. Może to powodować konflikty, które często przeradzają się w zachowania noszące znamiona mobbingu.
Praca w ciągłym stresie także jest jednym z elementów powodujących namnażanie się patologicznych zachowań w miejscu pracy:
chaotyczność wydawanych poleceń,
deficyt czasu i
nadmiar obowiązków
powodują, że ludzie często dają upust swoim emocjom wyżywając się na innych.
Wszechobecny wyścig szczurów sprawia, że pracownicy chcą budować swoją pozycję kosztem innych, a mobbing jest do tego “świetnym” narzędziem.
Wśród przyczyn mobbingu nie można także pominąć czynników społeczno-ekonomicznych:
obawa o utratę zatrudnienia,
wysokość płac nieodpowiadająca realiom rynkowym oraz
narastająca frustracja
to bardzo podatny grunt dla pojawienia się mobbingu.
Nie ma się co łudzić — każdy z nas może paść ofiarą mobbingu. Wysokie wykształcenie, wieloletnie doświadczenie oraz bogate kompetencje wcale nie chronią przed tego typu zachowaniami.
Badając tę tematykę można jednak zauważyć kilka grup osób szczególnie narażonych na mobbing:
Osoby młode Dopiero zdobywające doświadczenia i nie mające jeszcze rozeznania, jak powinny wyglądać zdrowe relacje w pracy. Poza tym dobre wykształcenie świeżego absolwenta uczelni może być przyczyną pojawienia się lęku o swoją pozycję u innych pracowników.
Osoby niezintegrowane Niepotrafiące wejść w łaski grup współpracowników. Taka osoba często bywa uznawana jako obca – a przez to może być gorzej traktowana.
Osoby oddane pracy Zbyt duże poświęcenie dla swoich zadań może doprowadzić do zaburzenia właściwych proporcji między pracą a życiem prywatnym. W ten sposób niewłaściwe zachowania w pracy stają się jeszcze bardziej krzywdzące.
Młode rodziny na dorobku Raty kredytu, budowa domu czy koszty wychowania dziecka sprawiają, że takie osoby są nad wyraz zdeterminowane do zachowania pracy, a taka słabość często jest wykorzystywana przez mobbera.
Osoby starsze Pięćdziesięciolatek pracujący wśród młodych może mieć problemy z samooceną oraz obawiać się o utratę zatrudnienia. Dla mobbera taka osoba to łatwy cel.
Już wiesz, że masz do czynienia z mobbingiem? Przejdźmy teraz do rozwiązań prawnych, mogących Cię chronić.
Wspomniany już wcześniej Art. 943 Kodeksu Pracy mówi, m.in. że:
pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi,
ofiara mobbingu może domagać się odszkodowania od pracodawcy,
pracownik, u którego mobbing doprowadził do rozstroju zdrowia, może domagać się zadośćuczynienia.
Co z tego wynika? Przede wszystkim to, że jeżeli w danej organizacji ma miejsce mobbing, to odpowiada za to przede wszystkim kierownictwo — mające obowiązek zadbać o odpowiednie regulacje, które ochronią przed pojawieniem się tego typu praktyk.
Jeżeli tego nie zrobi — masz prawo podać go do Sądu Pracy.
Co więcej — w związku z nowelizacją kodeksu pracy z 2019 r. — możliwe jest dochodzenie odszkodowania bez konieczności wcześniejszego zerwania umowy o pracę.
Uwaga! Odpowiednie uzasadnienie jest niezbędne podczas wszelkiego rodzaju spraw sądowych związanych z mobbingiem. W związku z tym zaopatrz się w solidny materiał dowodowy. Więcej napiszę o tym w dalszej części artykułu.
Powyżej zaznaczyłam, że odpowiedzialność za mobbing w pracy ponosi pracodawca. A co z samym mobberem? Może on zostać ukarany przez pracodawcę np. poprzez:
obniżenie wynagrodzenia,
utratę prawa do premii,
rozwiązanie umowy.
Pamiętaj, że roszczenia związane z prawem pracy nie wykluczają możliwości pozwania współpracownika-mobbera na gruncie prawa cywilnego — a konkretniej ochrony dóbr osobistych.
Oprócz tego możesz złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy, dzięki której inspektor pracy weryfikuje prawdopodobieństwo, czy w danej organizacji doszło do działań mobbingowych.
Pamiętaj — możesz złożyć taką skargę także anonimowo!
Nie wiesz jak sobie poradzić z mobbingiem? Zapoznaj się z poniższymi poradami.
Mobbing to poważna sprawa, zostawiająca bardzo wiele szkód w psychice osoby poszkodowanej. Zobacz, w jaki sposób działać, jeżeli w Twoim miejscu pracy pojawią się tego typu praktyki.
Zmiana pracy wcale nie oznacza ucieczki. Jest po prostu bardzo dobrą reakcją odruchową na patologię w miejscu Twojego zatrudnienia. Jeżeli zauważasz przejawy mobbingu, koniecznie zacznij rozglądać się za nową pracą. To często lepsze rozwiązanie niż bierne czekanie na “rozwój sytuacji”.
Praca obrzydła Ci za sprawą mobbingu? To prawda — trudno zachować zimną krew, kiedy jesteś obiektem niesprawiedliwego i obraźliwego zachowania.
Pamiętaj jednak, że ostatnie co powinnaś lub powinieneś zrobić, to dać sobą pomiatać. Unikaj bierności i pamiętaj, że w tym wypadku najgorszym działaniem jest brak działania!
Jeżeli zdecydujesz się na rozpoczęcie sprawy sądowej — czy to w zakresie prawa cywilnego czy prawa pracy — musisz zadbać o odpowiednie udokumentowanie mobbingu. W związku z tym koniecznie:
Zapisuj wszystkie przejawy mobbingu — prowadź szczegółową dokumentację z dokładnymi datami i notowaniem świadków,
Upewnij się, czy świadkowie postrzegali zdarzenie w ten sam sposób, co Ty,
Mobbing często wiąże się z problemami w zakresie komunikacji. W związku z tym możesz uniknąć wielu szykan i niepochlebnych komentarzy jeżeli… będziesz opierać się na komunikacji pisemnej.
Jeżeli jakaś wiadomość jest w e-mailu to dużo trudniej ją zakwestionować niż w przypadku polecenia ustnego.
Widzisz, że mobbing nie dotyczy tylko Ciebie? Koniecznie porozmawiaj z innymi ofiarami mobbera! W większej grupie będzie Wam znacznie łatwiej zbierać dowody.
Poza tym w ten sposób będziecie się wzajemnie wspierać i przeciwdziałać tym negatywnym praktykom.
Bądź jak Edward Snowden – demaskator tajemnic administracji USA! 😄
Whistleblower to ktoś, kto sygnalizuje i nagłaśnia. W pracy ma miejsce mobbing ze strony bezpośredniego przełożonego? Poinformuj o tym najwyższe kierownictwo.
Postaraj się, by jak najwięcej współpracowników o tym usłyszało. Jednocześnie opieraj się wyłącznie na faktach — nie plotkuj i nie szerz bezpodstawnych oskarżeń.
Mobbing często prowadzi do dużych szkód w zdrowiu psychicznym. W związku z tym koniecznie porozmawiaj na ten temat z bliskimi. Nie bój się także skorzystać z pomocy psychologa.
Pamiętaj, że nawet ze złej sytuacji można wyciągnąć coś dobrego. Jeżeli już uporasz się z mobbingiem, postaraj się nie rozdrapywać ran, a spojrzeć na to negatywne zjawisko, jak na ważną naukę, która przysłużyła się do wzmocnienia Twojego charakteru.
Masz większą asertywność? Już nie boisz się zaoponować wobec niesprawiedliwych zachowań w miejscu pracy? Zobacz — już jesteś silniejsza lub silniejszy.
Mam nadzieję, że jesteś zmotywowana lub zmotywowany do działań w sprawie mobbingu. Jeżeli potrzebujesz utrwalić swoją wiedzę na ten temat, skorzystaj z przygotowanej przeze mnie listy najczęściej zadawanych pytań dotyczących mobbingu
Mobbing to nakierowane w pracownika nękanie lub zastraszanie, powodujące obniżenie jego samooceny, problemy psychiczne lub izolację z grupy współpracowników.
📌 Jakie są rodzaje mobbingu?
Wyróżniamy mobbing pochyły (gdzie przełożony prześladuje pracownika), pionowy (pracownik prześladuje przełożonego) lub poziomy (prześladowanie ma miejsce w obrębie tego samego poziomu hierarchii zawodowej).
📌 Jak udowodnić mobbing w pracy?
Mobbing w pracy musisz szczegółowo udowodnić — pokazać, że był rozciągnięty w czasie. W związku z tym zbieraj wszelkie dowody — w postaci e-maili, notatek czy nagrań audio. Prowadź także szczegółową dokumentację dotyczącą wszelkich zdarzeń o znamionach mobbingu, zapisując dokładne daty oraz imiona i nazwiska świadków.
📌 Gdzie zgłosić mobbing?
Mobbing możesz anonimowo zgłosić do PIP. Możesz także rozpocząć proces przed Sądem Pracy.
📌 Co grozi za mobbing?
Mobber może zostać ukarany przez pracodawcę poprzez np. obniżenie wynagrodzenia, odsunięcie od wykonywanych zadań, rozwiązaniem umowy. Jako osoba poszkodowana możesz wymagać od pracodawcy odszkodowania lub zadośćuczynienia za mobbing w miejscu pracy. Prócz tego możesz dochodzić roszczeń wobec mobbera na gruncie prawa cywilnego.
Wszystko jasne? 😄 W takim wypadku przejdźmy do podsumowania.
Mam nadzieję, że ten artykuł w wyczerpujący sposób odpowiedział na Twoje pytania i wątpliwości dotyczące mobbingu.
Musisz wiedzieć, że nie każde niesprawiedliwe lub nieprzyjemne traktowanie to mobbing.
Pamiętaj, aby dobrze zapoznać się z definicją tego terminu — przed przejściem na drogę prawną.
Jeżeli masz do czynienia z mobbingiem, musisz wykazać się cierpliwością. Konieczność zbierania zawodów jest bardzo czasochłonna. Pamiętaj jednak, że jeżeli nie uda Ci się udowodnić, że w pracy miał miejsce mobbing — Twoje roszczenia zostaną potraktowane jako nieuzasadnione.
Gratulacje! Dotarłeś do końca!
To nie powód, aby się rozstawać. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz skorzystać z naszego Kreatora CV, za pomocą którego przygotujesz perfekcyjne CV!
Joanna posiada 8-letnie doświadczenie w branży rekrutacyjnej, a obecnie pracuje jako Główny Strateg do spraw Sourcingu w obszarze EMEA w firmie HAYS. Microsoft, Rolls Royce Aerospace, Abbott, AB Inbev to kilka firm z portfolio klientów...z którymi współpracowała, a do jej zadań należy definiowanie strategii pozyskiwania kandydatów w Europie, samodzielne zaradzanie narzędziami rekrutacyjnymi, monitorowanie stopy zwrotu inwestycji, wdrażanie inicjatyw z obszaru Employer Branding do procesów rekrutacyjnych oraz analiza danych. Dzielenie się wiedzą i dyskusje na temat pracy z kandydatami są jej pasją, dlatego chętnie tworzy nowe programy szkoleniowe, prowadzi zajęcia na studiach podyplomowych, organizuje warsztaty ze studentami krakowskich uczelni, pracownikami swojej firmy i wolnymi słuchaczami wywodzącymi się z różnych organizacji społecznych. Pasjonatka gier komputerowych i zagadnień socjoekonomii.
